‘Goedemorgen lijsttrekkers, bestuurders, ondernemers en kunstenaars uit de Stedendriehoek,

Ik hoop dat het ontbijt zonder kleerscheuren en bloedvergieten is verlopen want er bevinden zich cultuurbarbaren onder u.

In bijna alle geschreven partijprogramma’s komen kunst en cultuur ergens achterin de tekst, of in het geheel niet, aan de orde. Meestal na het hoofdstukje ‘dierenbelangen’ maar nog vóór de alinea ‘zorg’ of ‘verslaving’. Vaak worden cultuur en kunst in de partijprogramma’s in één adem genoemd met sport en recreatie, want dat schiet lekker op.

De woorden ‘beeldend’ en ‘hedendaags’ van ‘hedendaagse beeldende kunst’ ben ik in geen enkel partijprogramma tegengekomen. Dat is niet zozeer schokkend, de beeldende kunst was altijd al het zorgenkindje van de politiek, maar wel en opnieuw teleurstellend.
En hoewel het niet mijn taak is om de partijen en hun programma’s te beoordelen ben ik erg geschrokken van de culturele bloedarmoede van bijvoorbeeld GroenLinks.
(GroenLinks Apeldoorn nam weliswaar afbeeldingen van twee actuele kunstwerken in hun programma op maar ontwikkelt nauwelijks een visie op kunst en cultuur.)

Actuele beeldende kunst gaat over vandaag, over NU, over het meest ongrijpbare en meest moeilijk vorm te geven tijdsmoment: het heden.
In het NU is reflectie zo goed als afwezig, of ze toont zich slechts in een ‘split second’ zoals ook Sven Kramer onlangs leerde. Het NU valt nauwelijks te manipuleren.
Politici kijken daarom graag over het NU heen, de toekomst in, of terug, naar het verleden.
Politici beschikken domweg niet over het instrumentarium en de expertise om het NU vorm te geven.

Het vormgeven van het NU is precies wat de acteur, de musicus, de regisseur, auteur of beeldend kunstenaar doet. Kunstenaars geven vorm aan het NU, zij inspireren het NU.
Inspireren betekent letterlijk ‘het opzuigen van lucht’. Figuurlijk wordt met inspiratie een inblazing of bezieling bedoeld. Kunstenaars inspireren de actualiteit, dat wil zeggen: zij blazen de actualiteit leven in. Zij reanimeren het heden. Dat precies is de essentie van kunst.
Of kunst mooi, lelijk of aanstootgevend is, is bijzaak.

De tweede oorzaak voor het ontbreken van creativiteit en inspiratie in de politiek is het gebrek aan expertise. De meeste politici weten niets van kunst en cultuur. Niet omdat ze per se dom zijn maar omdat ze nauwelijks in deze zijn onderlegd. Ze hebben geen idee waar hedendaagse kunst over gaat en hoe ze een en ander moeten beoordelen. Van Shakespeare & Hollywood weten ze iets, van postmoderne kunst of seriële muziek niets. Dit is geen verwijt maar een feit.

Een derde oorzaak waarom de politiek weinig inspirerend en creatief is, betreft de jacht op het stemvolk. De meeste stemmen gelden nog steeds en de meeste stemmen die gelden zijn middelmatige stemmen. De jacht op de stem van het volk, het populus, maakt van elke politicus een populist. A priori.
De stem van het volk is plat, zonder nuance, zonder diepte en reliëf want nuances kan de stem van het volk niet aan. Die arme platte domme stem van het volk vallen wij, politici, bij voorkeur niet lastig met moeilijke en onaangepaste zaken als kunst en cultuur.

De kunstenaar wordt daarom afgeschilderd als een exoot die bevoogding behoeft en kort gehouden dient te worden. Ik citeer uit het programma van de VVD Zutphen/Warnsveld:
‘Het mogelijk maken voor kunstenaars om op bepaalde tijden in de zomer, liefst zonder vergunning, kleine marktkramen te plaatsen.’

Of de kunstenaar is een folklorist. In de woorden van de VVD te Voorst:
‘De VVD vindt de lokale cultuur (folklore) belangrijk. Deze moet behouden blijven.’

Of de kunstenaar wordt als Grote Verzoener voorgesteld zoals D66 in Zutphen het verwoordt: ‘Cultuur bevordert de integratie en sociale cohesie.’
Alsof kunst en cultuur in staat zijn grote politieke nalatigheden te compenseren en daarop afgerekend kunnen worden.

Het vierde en laatste punt betreft het misverstand dat creativiteit niets kost. ‘Inspiratie komt je aanwaaien.’ Hoe vaak moet ik nog zeggen dat ook ‘de geest krijgen’ een economische transactie is?

Ik wilde graag een positieve column schrijven. Maar hoe kan het dat er ondanks zoveel goede bedoelingen en optimisme, alle partijprogramma’s getuigen er van, zo weinig ruimte overblijft voor inspiratie en creativiteit?

Ik zet het voor u op een rijtje:
- het gebrek aan expertise bij politici
- de hang naar populisme van politici
- het wegkijken van het nu door politici
- het projecteren van de idealen in de toekomst of in het verleden
- het ontkennen van de noodzaak tot financiële ondersteuning

Als van de zijde van de politiek de behoefte ontbreekt om aan bovenstaande punten iets te wijzigen, dan is elke toenadering vanuit de culturele of kunstzinnige discipline zinloos en was dit ontbijt een aangenaam, aftrekbaar tijdverdrijf.

Toch wil ik positief afsluiten met enkele oneliners die ik in sommige programma’s aantrof:
‘Cultuur is het DNA van de maatschappij.’ D66 Deventer. Hulde.
‘Cultuur is een uitdrukking van collectieve en persoonlijke beschaving en daarom van grote waarde. ChristenUnie Apeldoorn. Hulde.
‘Kunst in de openbare ruimte dient meerwaarde te hebben voor de omgeving en mag niet aanstootgevend zijn.’ Idem.
Ik zeg u dit vrienden, kunst is nooit aanstootgevend, het is de werkelijkheid die aanstoot geeft.

Vanuit het ondergrondse wens ik u nog een fijne dag toe!