COLOFON:
Creatieve stad
De tentoonstelling van Paul McCarthy in het Gentse S.M.A.K. (van oktober 2007 tot februari 2008) was een feest, een vrolijke bende. Je kreeg er zin van zelf te ketchuppen, te spuiten en te urineren op wat al niet. Als dit de hysterie van de consumptiemaatschappij verbeeldde, kom dan maar op met die consumptiemaatschappij. Losbandigheid stemt vrolijk: de roes, de droom, de (slappe) lach, dronkenschap, orgieën en geestverruimers maken gelukkig.
Toen ik voor de eerste maal La Grande Bouffe van Marco Ferreri zag had ik een soortgelijke ervaring: feesten, eten, neuken, nóg eens feesten, eten, neuken. Tot je erbij neervalt. Vervolgens sterven. Waarom niet?
Nietzsche schreef: ‘Redelijkheid zou afkeer en zelfmoord tot gevolg hebben. Maar nu is er een tegenmacht tegen onze redelijkheid, die ons helpt om zulke uitvloeisels uit de weg te gaan: de kunst, als goede wil tot schijn.’
In Creativity Starts Here, het actuele speerpunt binnen het cultuurbeleid van de gemeente Rotterdam (zie magazine INSPR: Programme Creatieve Economie Rotterdam editie 2007/2008), worden beeldende kunst, literatuur en film niet of nauwelijks genoemd. Creativity Starts Here richt zich op design, media, mode, muziek en architectuur: de toegepaste kunsten waarvan de producten als populaire, eigentijdse gadgets inmiddels tot diep in de kopij van de Libelles, Viva’s en Linda’s zijn doorgesijpeld.
Het Rotterdamse socialisme heeft zich in het verlangen naar vormgeving die iedereen begrijpt en niemand schaadt binnen gevreten. Al ben je dom en arm: een váás, dat begrijp je toch wel?
Rotterdam werd daarnaast ook manifestatiestad. Manifestaties zijn nooit elitair. Alle rangen en standen mogen een dag per jaar uithijgen langs een kunstmatig, mini-formule 1 circuit. Vliegtuigjes onder de brug. Dikke tieten-tropisch carnaval. Zolang zich geen enkele verdachtmaking van elitarisme manifesteert, kan alles in de stad Rotterdam.
Creativity Starts Here heeft de kritische sector (beeldende kunst, literatuur en film) uit de cultuur geëlimineerd en het ondernemerschap centraal gesteld. Wordt Rotterdam plastic-stad?
Overheden lijken niet te begrijpen dat creativiteit niet te plannen en te controleren is en toch, desondanks, de basis vormt voor toegepaste degelijkheid die zich uiteindelijk aan de bovenzijde van de maatschappij in een van de gesubsidieerde kantoren in van Rotterdam manifesteert.
Het is mogelijk dat de beeldende kunst de boot miste. Sinds ambtenaren het stedelijke kunst- en cultuurbeleid bepalen, ontbreekt het de beeldende kunst aan vitaliteit en dadendrang. Beeldende kunst is in de ambtelijke visie geen voorhoede maar een voorhuid die om hygiënische redenen gekort dient te worden. Vraag is of beeldend kunstenaars op intelligente wijze op bovengenoemde ontwikkelingen hebben geanticipeerd. Vraag is of beeldend kunstenaars in hun vermeende autisme in staat zijn op bovengenoemde ontwikkelingen vooruit te lopen.
Waar hield de beeldende kunst zich al die jaren mee bezig? Wat bieden beeldend kunstenaars opdrachtgevers anders dan vormgevers en architecten die ze ook voor hun opdrachten weten te vinden en te winnen? Wat betekenen atelierkunstenaars voor de stad?
Gisteren liep ik op de binnenplaats van museum BVB. Ik zag er de arme kabouter Buttplug staan, ook van McCarthy. Het regende. Zelden zo’n eenzaam beeld gezien. Van McCarthy’s losbandige tentoonstelling in het Gentse S.M.A.K. werden bezoekers vrolijk, lacherig, los in de heupen en licht in het hoofd. Angst, humor, ernst, liefde, verval, decadentie en alles waar het leven buiten het ondernemerschap óók over gaat, werd tussen de gesloopte museummuren in Gent als een groots, vrij en meeslepend feest aan de bevolking aangeboden. Dit Belgisch-Amerikaanse avontuur stond in schril contrast tot de aan de kant geschoven, weerloze kabouter in regenachtige Rotterdam.
Creativity Starts Here lijkt een pleidooi voor controle, overzicht en regelgeving: repressieve tolerantie, castratie van niet-geplande creativiteit, amputatie van onmiddellijkheid. Creativity Starts Here stelt het belang van de stad centraal. Wat goed is voor de stad, is niet persé goed voor de cultuur van die stad.